Peters, Bernhard Michael: Eine besonders merkwürdige Reise von Amsterdam nach Surinam, und von da zurück nach Bremen, in den Jahren 1783 und 1784 : wobei die Reisen und Lebensgeschichte John Thomsons, eines Engländers, seines vertrauten Freundes und Reisegefährten auf der See / von Bernhard Michael Peters, einem Jeverländer. Bremen, 1783.
Dit boek behoort tot de zeldzamere titels uit de Surinaamse bibliotheek. We vinden het boek slechts in een beperkt aantal universiteitsbibliotheken. Bernhard Peters werd in Jever geboren (Oostfriesland/Duitsland). Hij reisde over land van Bremen naar Jever, via Osnabrück naar Zwolle en vandaar naar Amsterdam. Zijn plan was om in Amsterdam een schip te zoeken dat hem naar Riga zou brengen. In Amsterdam echter ontmoet hij een man die hem in een kroeg vertelt dat het hospitaal in Paramaribo op zoek is naar een apotheker. Peters had jaren als apotheker gewerkt in dienst van de Koning van Engeland. Dat hij Engels sprak was een extra reden waarom hij zeer geschikt werd geacht. Een vriend waarschuwde hem weliswaar dat hij moest oppassen dat hij zijn ziel niet zou verkopen. Andere vrienden die hij om advies vroeg wisten weinig tot niks over Suriname en konden hem niet adviseren. De man nam hem mee naar het West-Indische Huis in Amsterdam. Daar toonde Peters zijn getuigschriften en legde hij een mondeling examen over zijn apothekerskennis goed af. In 1783 reisde hij per schip naar Suriname. In zijn boek leren we veel over het leven in Amsterdam in die tijd en het verblijf aan boord van het schip.
Wij zijn natuurlijk zeer geïnteresseerd in wat Peters over het leven in Suriname te vertellen heeft. Peters getuigt van grote empathie voor de slavenbevolking. Zo schrijft hij dat de arme Afrikanen in hun land zijn geroofd. Ze worden als vee op schepen naar Suriname vervoerd en zien er dan vertwijfeld en angstig uit. Onder hen bevinden zich vele goede en trouwhartige mensen.
Over de inheemsen spreekt de auteur ook met grote achting. Het land behoort hen eigenlijk toe, zo schrijft hij. De Hollanders hebben vrede gesloten met de ‘indianen’ maar moeten hen wel jaarlijks geschenken brengen zoals jenever, messen, bijlen en koralen. In Paramaribo vindt men nog inheemse slaven die als gevangen aan de Hollanders worden verkocht.
Onze ooggetuige Peters had voor zes jaar dienst in Suriname getekend. Gaandeweg echter verslechterde zijn gezondheid. Er waren gezondheidsredenen waardoor iemand zijn diensttijd kon verkorten. In het geval van Peters stond het hem, gezien zijn goede staat van dienst, vrij eerder terug te keren. Al in 1784 keerde hij terug naar Amsterdam en vandaar huiswaarts naar Duitsland. Hij vestigde zich als apotheker in Bremen. Anders dan vele reizigers voor én na hem lijkt Peters niet te putten uit verhalen die eerder in andere reisverhalen zijn beschreven. Zijn belevenissen lijken authentiek en echt gebaseerd op zijn eigen ervaringen. Hij vertelt voortdurend over mensen die hij tijdens de reis en in Paramaribo ontmoet. Zo ontmoet hij een zoon van een predikant uit Jever die hij nog kende uit zijn jeugd. Deze man werkte als kantoorbediende voor de heer P. Van vele Europeanen en plekken die Peters ten tonele voert geeft hij ons alleen de eerste letter. We zijn natuurlijk bijzonder nieuwsgierig wie achter deze initialen schuilgaan. Daarmee krijgen we natuurlijk een beter inzicht in de mensen die in die tijd in Paramaribo rondliepen. Er bestaat een gerucht dat er in de Landesbibliotheek van Oldenburg een exemplaar van het boek van Peters te vinden is waarin in een oud handschrift niet alleen correcties zijn aangebracht maar ook de namen van alle personen en plekken worden prijsgegeven. De geschiedenis ligt voor het oprapen. Op naar Oldenburg!
Carl Haarnack
Buku - Bibliotheca Surinamica 