|
Klassieke componisten uit Suriname
John Leefmans Bestaat er Surinaamse klassieke muziek? Ja, die bestaat, zelfs als u, zoals ik, ‘klassiek’ in de ouderwetse zin opvat van ernstige muziek die om muzikale redenen voor het muzikaal genot van een luisteraar is geschreven, en die van blijvende waarde is. Ik bedoel dus niet evergreens uit het amusement, die men immers ook wel eens classics noemt en in navolging waarvan Surinamers menen dat ook oude Surinaamse volkswijsjes en liedjes onder de term klassiek moeten vallen. Daar zal ik het dus niet over hebben. Om kort te gaan: zoals ik ‘muziek’ niet voor u ga definiëren, omdat wij er allen hetzelfde onder verstaan, definieer ik ‘klassiek’ al evenmin, maar wil het wel begrenzen, beperken als het ware, tot wat in de westerse cultuurkring ‘ernstige muziek’ genoemd wordt. Wat ik in dit artikel over de Surinaamse klassieke muziek te vertellen heb, is voornamelijk een vermelding van de huidige stand van het onderzoek naar de totnogtoe bekende componisten en hun werk. INLEIDING Ik wil niet nalaten vooraf enige vragen op te werpen, zonder er antwoord op te geven. Mijn eerste vraag is natuurlijk: Wat bepaalt of ‘klassieke muziek’ Surinaams is? Het is een type vraag die ook in de letterkunde wel gesteld wordt, maar dan ten opzichte van wat iets maakt tot Surinaamse letterkunde. Puristen, stellen soms dat lieden als Albert Helman en Rudi van Lier daar niet of nauwelijks toe gerekend mogen worden, omdat dit, hoewel inheemse, dan toch koloniale schrijvers waren, die door de ogen van de kolonisator keken. Voor wie de universaliteit van de kunsten op die wijze ontkent, of de Surinamers de toegang tot de Westerse cultuur wil ontzeggen, zal de Surinaamse schilderkunst, een groot deel van onze klassieke muziek en onze letterkunde, een teleurstelling blijken. Volgens die redenering hebben wij kennelijk een te laag gehalte aan Dvorák, Gershwin, Rodrigo, Gauguirz of Guayasamín. Ik wil niet nalaten daartegen aan te voeren, dat Suriname een creatie is van een Westerse natie, die onwillekeurig, door overplanten van elementen uit de eigen (nota bene dominante) cultuur, daarmee het land, ware het gedeeltelijk, binnen die kultuur getrokken heeft; net zoals dat gebeurde in de Verenigde Staten, Canada, Australië, Nieuw Zeeland, Martinique, Trinidad, Cuba, Argentinië, Chili en Uruguay, door de daar dominante culturen. Maar dan zit ik nog met mijn vraag: Wat is Surinaams? Is de muziek geschreven door een immigrant die jong naar Suriname kwam en Suriname voortaan zijn thuis noemde wel Surinaamse muziek? En is de componist die in Suriname geboren is, maar al vroeg wegtrok en in zijn muziek niets heeft dat wij als typisch Surinaams kunnen herkennen, is dat toch een Surinaams componist te noemen? Ik geef u in ieder geval, zoals beloofd, de stand van zaken in het onderzoek: (1) JOHANNES NICOLAAS HELSTONE (1853- 1927) Midden in Paramaribo staat op het Kerkplein een monument ter nagedachtenis van de ‘Musicus J.N. Helstone’, een monument dat na jaren activiteit van verschillende comité’s en particulieren tenslotte op 11 januari 1948, de 95e geboortedag van Helstone, werd onthuld door de toenmalige gouverneur Brons. Het monument werd financieel mogelijk gemaakt door bijdragen van vele Surinamers overal ter wereld.
J.N. Helstone Helstone’s grote triomf moest toen nog komen. In 1906 voerde hij een groot stuk in vier bedrijven op, Het Pand der Goden, door sommigen een opera, door anderen een operette genoemd. (2) Na twee voorstellingen bleek het publiek enthousiast; na de derde voorstelling volgde er een huldiging met een lauwerkrans van het orkest en toespraken van de heer Corsten en de jongeheer Duurvoort jr. De componist / dirigent werd op schouders naar huis gedragen onder begeleiding van een muziekcorps, terwijl men alom ‘Leve Helstone!’ riep. Na de vierde opvoering werd Helstone zelfs met fakkels en de militaire kapel, door honderden omstuwd, in triomf naar Het Park gevoerd en aldaar gehuldigd en onder andere toegesproken door de apotheker W.P. Hering. Het Pand der Goden had in Suriname dus een enorm succes. Later heeft Helstone de totale tekst in het Duits vertaald en in die versie is het herhaaldelijk met succes opgevoerd in Berlijn. Helstone heeft tijdens een van zijn Europese reizen concerten gegeven in Parijs en kreeg er prompt het verzoek een leraarschap aan het Parijse Conservatorium te accepteren. In Wenen bood men hem een plaats als organist aan. Maar hij wenste als een soort zendeling van de muziek terug te keren naar zijn land en leerlingen, waaronder Anton Plet, de legendarische Dario Saävedra, Flora Samuels, en de jong overleden musicus-componist Cor Anijs. Helstone was in Suriname ook muziekleraar op enkele openbare scholen, piano-stemmer, organist van de Lutherse kerk, en mede-oprichter (1921) van het Herrnhutter-Comité dat zich inzette voor de belangen van de Herrnhutter geloofsgemeenschap. (3) Begenadigd met een goede kennis van het Nederlands, Duits, Spaans, Frans en Engels maakte hij uit liefde een studie van het ‘Neger-Engels’ en gaf in 1903 een spraakkunst van deze taal uit. (4) Van het werk van Helstone is in Nederland nooit iets uitgevoerd. Om een opera als Het Pand der Goden uit te voeren, moet men beschikken over een bekwaam en enthousiast koor, een aantal goede solisten, en ….kapitaal. THEODOOR NEUMANN CORDUA (1864-1911)  Theodor Neumann-Cordua (collectie: Ted Cordua,Sequim – Washington, USA. Ook speciale dank aan Alfred Corduan. Theodoor Neumann Cordua is vrij weinig bekend. Hij was pianist en componist, werd geboren in Suriname, maar vertrok jong naar Wenen, waar hij reeds op 21-jarige leeftijd erelid moet zijn geweest van het Academisch Muziekgenootschap Richard Wagner. Ook moet hij docent geweest zijn aan het conservatorium van Bern. In 1885 bracht Neumann Cordua een bezoek aan Suriname, waar toen zijn trio voor piano, viool en cello in Thalia ten doop is gehouden, uitgevoerd door de componist en enkele amateurs. Dit trio is in 1994 tijdens een concert georganiseerd door het Surinaams Muziek-collectief in het Haags Gemeente-museum ten gehore gebracht door Tan Crone, Evert Derks en Mario Rio. Neumann Cordua is in Venezuela overleden, waarschijnlijk tijdens een tournee. (5)  DARIO SAÄVEDRA (1876-1909) EN FLORA SAMUELS (ca. 1890) Van Dario Saävedra en Flora Samuels, broer en zuster, is heel weinig bekend. Flora Samuels moet liederen hebben geschreven, maar enig spoor van die muziek ontbreekt. Haar broer Daniel heeft zich om nog onbekende redenen de zwierige schuilnaam aangemeten van Dario Saävedra. Op voorstel van zijn leermeester J.N. Helstone, is Saävedra naar Leipzig uitgenodigd en heeft her daar tot hoogleraar aan het conservatorium gebracht. (6) Bekend is in ieder geval dat Saävedra als gevierd musicus in 1907 in zijn geboorteland op bezoek kwam en toen zijn verwondering uitsprak over het peil van het koor van de kathedraal: ‘in de gehele West-Indiën’ had hij nergens een koor gevonden ‘dat zich kan meten met dit.’
Bekend is ook dat dit koor toen, trots, tijdens zijn verblijf een aantal moeilijke stukken gehore bracht. (7) Van Saävedra is in Nederland nog nooit muziek uitgevoerd. Van zijn zuster Flora Samuels, eveneens leerlinge van Helstone, al evenmin. COR ANIJS (1891-1926) Anijs was een leerling van Helstone, die nog vóór zijn leermeester overleed. Van Anijs is helaas nog steeds te weinig bekend en zijn composities leken geheel te zijn verdwenen, totdat John Helstone niet lang geleden in Duitsland een exemplaar van een van zijn uitgegeven werken ontdekte. (8) ATMA KENSWIL (1892-1985) Ook van de Surinaamse componiste Atma Kenswil is zeer weinig bekend, behalve dat zij piano en compositie heeft gestudeerd in Parijs en in Boedapest en later in Utrecht woonde. Na haar overlijden werd door buren iets van haar manuscripten uit de vuilnisemmers op straat gevist, waardoor die bewaard zijn gebleven. Zij moet piano- koor- en orkestwerken hebben gecomponeerd, maar ook kamermuziek en liederen. CHRIS ALVARES (1901 – 1994) Christiaan Hermanus Cornelis Alvares werd uit arme ouders geboren in Paramaribo en bezocht aanvankelijk de armenschool. Kennelijk was hij in het R.K. Jongenskoor een van de uitblinkers, want de eigenzinnige en legendarische frater Anselmus (Carel Bonten) zorgde dat hij naar de St. Paulusschool kon en dat hij muziekonderwijs kreeg, eerst in orgel en piano, later ook fluit en tenslotte cello. In 1916 werd Alvares, hoe jong ook, organist in de St. Alfonsuskerk, omdat hij tevens de leiding van het mannenkoor op zich moest nemen en het harmonium van die kerk tot dan was bespeeld door een vrouw, die naar men meende niet het mannenkoor mocht leiden. In 1929 werd Alvares organist in de St. Rosa-kerk en is dat (afgezien van perioden dat hij in de kathedraal plaatsvervangend organist was), tot zijn vertrek uit Suriname in 1963, gebleven. LOU LICHTVELD (1903- 1996) Voor vele, ook Surinaamse, bewonderaars van het literaire oeuvre van Albert Helman, is het een openbaring dat zijn alter ego, Lodewijk Lichtveld, ook componist was. Toch openbaarde zich reeds vroeg in zijn leven een muzikaal talent dat ook weer door frater Anselmus werd ontdekt en in eerste instantie werd ontwikkeld met lessen in orgel, piano, en fluit. Ook volgde hij viool- en instrumentatielessen bij René Chalut en werd als 17-jarige organist van de R.K. kathedraal van Paramaribo.(11) CAREL BONTEN, FRATER ANSELMUS (1881-1946) Bij wijze van intermezzo lijkt mij dienstig ook iets over het leven van Carel Bonten te vermelden, voornamelijk vanwege diens grote invloed op het muziekleven in Suriname. Bonten werd in Nederland (Leiden) geboren en overleed in Nederland in het redemptoristenklooster te Wittem. Hij bezocht na de lagere school de ambachtsschool om later in de bouw zijn brood te verdienen. Zijn vader was pianohandelaar en organist en zijn moeder hoopte dat hij in diens voetsporen zou treden. Bonten jr. verloor inderdaad spoedig belangstelling voor de bouw en ging in de leer bij de pianofabrieken van Bender in Leiden en Van Gelder in Scheveningen, overigens zonder enige diepere interesse voor de muziek, of zelfs voor de piano’s. Hij ging liever uit, of als er niets te doen was, lessen volgen in meubel-politoeren, vernissen, lakken en in de Duitse taal. Vanaf zijn zesde jaar kreeg Bonten van zijn vader pianoles en op zijn zestiende was hij al ‘feestpianist’ en pianoleraar in Leiden. Bovendien was hij van 1899 tot 1902 organist van de St. Lodewijkskerk in Leiden. Toen hij eenmaal besloten had ‘in de muziek te gaan’ legde hij zich met grote ijver toe op dit vak, en slaagde in 1902 voor het examen van de Nederlandse Toonkunstenaars Vereniging. De musicus Bernard Zweers spoorde hem aan om zich te wijden aan het componeren en prompt volgde bij verschillende leermeesters lessen in compositie. Hij bleef intussen piano-leraar. Bonten was een onrustig man en ging zich bekwamen als solo-pianist. Zijn eerste concerten trokken reeds de aandacht, zelfs van impresario’s. Hij ging in Amsterdam wonen in de hoop op betere kansen als musicus, maar de psychologische crisis waarin hij reeds enige tijd verkeerde, zette door: In zijn familie kwamen nogal wat religieuzen voor en in zijn studietijd had hij zelfs het plan opgevat om pater-Jezuiet te worden; hij ging er toen zelfs Latijn voor leren. Maar de muziek had het in die tijd toch gewonnen. Maar nu, aan het begin van een carrière als concert-pianist besloot hij alsnog als kloosterling door het leven te gaan, zij het niet als priester, maar als broeder. Van 1906 af was hij noviet, en in 1911 werd hij gewijd. Zijn leraren maakten zich zorgen gemaakt over deze ras musicus die nu kloosterling moest worden en daarom mocht hij tijdens het noviciaat enige tijd per dag piano spelen om zijn vaardigheid niet te verliezen. EDDY RENADA (1913?-1983?) Eddy Renada werd in Suriname geboren en ging er school. Hij moet al heel vroeg talent hebben getoond als pianist. Als jongeman emigreerde hij naar Aruba, waar hij enige jaren tot circa 1948 in een of andere administratie heeft gewerkt en waar hij [net een Arubaanse trouwde. Omtrent 1949 kwam hij naar Nederland, in de hoop aan het conservatorium te kunnen studeren en zijn boterham als musicus te verdienen. Het een lukte beter dan het andere: Naar bleek miste hij het goede middelbare schooldiploma om een normale opleiding aan het conservatorium te kunnen volgen, dus nam hij naargelang zijn financiën het toelieten, wat lessen in harmoniëren en arrangeren. Voor wat de boterham betreft, werd hij al gauw de vaste pianist en arrangeur van het orkest van ‘Kid Dynamite’, dat toen in de nachtclub “Tabaris” in de Wagenstraat in Den Haag speelde. (14) JOHAN VICTOR DAHLBERG (1915- 1946) Dahlbergs vader overleed kort na zijn geboorte en zijn moeder kwam met de zeven maanden oude baby naar Nederland. Reeds vroeg werd zijn begaafdheid ontdekt en gestimuleerd. Hij bezocht de muziekschool in Nijmegen, waar hij lessen nam in piano, viool, harmonie en contrapunt. Hij ontwikkelde zich tot pianist en componist, en na zijn middelbare schooltijd verhuisde hij met zijn moeder naar Amsterdam, waar hij leerling werd van het conservatorium, met als hoofdvak: Compositie. Met een slepende ziekte belandde hij in de St. Maartenskliniek in Nijmegen, werd herhaaldelijk geëvacueerd wegens oorlogsgeweld om tenslotte toen het gevaar geweken was, weer in deze kliniek te geraken en er op 31-jarige leeftijd eenzaam en arm te overlijden. (16) In 1994, werd tijdens het eerder genoemde concert van het Surinaams Muziek-Collectief, van Dahlberg een elegie voor cello en piano door Tan Crone en Mario Rio uitgevoerd, en een trio voor piano, viool en cello door Tan Crone, John Helstone en Mario Rio. MAJOIE HAJARY (GEBOREN 1921) Majoie Hajary komt uit een muzikale familie: Haar vader speelde niet onverdienstelijk viool, een zuster maakte het muzieklyceum in Amsterdam af en was na haar emigratie geruime tijd leidster van een koor in Canada. Een nichtje leidde gedurende jaren een Surinaamse balletgroep. Zij was gehuwd met wijlen Roland Garos jr., heeft nu de Franse nationaliteit en woont nog steeds bij Parijs. Hajary kwam reeds vóór de oorlog naar het Amsterdams Conservatorium, waar zij zich tot piano soliste ontwikkelde en bij haar afstuderen de Eerste Prijs voor piano behaalde. Zij was een leerlinge van Wagenaar en Andriessen en is als soliste opgetreden in Amsterdam, New York en Caracas. Nadat de jonge pianiste aldus reeds een zekere reputatie verworven had, kwam zij in 1948 op bezoek in Suriname, en gaf er, met groot succes, enkele recitals. Later bereisde zij met haar echtgenoot de halve wereld, verbleef in India en Japan, maar keerde telkens weer terug naar Frankrijk, dat haar basis was geworden. Vanwege hun gemeenschappelijke belangstelling voor yoga, correspondeerde zij met Yehudi Menuhin over yoga voor musici, wat in een publicatie van haar hand over dit onderwerp resulteerde. (Yoga voor de pianist, Uitg.Strengholt.) Verder schreef zij in het Frans, een leerboek voor het piano-onderwijs, L’art du Piano. Relatief heeft Hajary, zeker als soliste, een redelijk succes geboekt: In allerlei buitenlandse media is over haar geschreven, meestal als was zij een Indiase, dochter van een diplomaat uit New Delhi en geboren op een reis door Zuid-Amerika. Enkele van haar composities zijn uitgevoerd in Duitsland en in Frankrijk. Zelfs is er een CBS-plaat (S.63.344) met enkele composities, waaronder het Requiem voor Mahatma Ghandi.
(Zonnestraaltjes. Zeven kinderliedjes. Muziek en illustraties van Majoié Hajary. Tekst van Margot Vos. Amsterdam, Broekmans & van Poppel, ca. 1942. 14 pp. Uitgegeven in de oorlogsjaren 1940-1945) Bij het concert van het Centrum Nederlandse Muziek in de Beurs van Berlage in 1996, bracht de pianiste Marjès Benoist enkele van Hajary’s piano-composities ten gehore. -Concert voor piano en orkest (eens uitgevoerd door het Amsterdams Concertgebouw Orkest); Het is ietwat ironisch, dat Hajary, die zich nooit heeft laten voorstaan op het feit dat zij Surinaamse is, die zelfs toestond dat men haar terwille van de publiciteit vaak als Indiase vermeldde en uitbeeldde, en haar roemde vanwege haar pogingen Indiase en westerse muziek te kruisen, dat juist zij in haar werk motieven en melodieën verwerkt uit de creoolse volksmuziek. Desondanks, en ondanks haar vroegere successen in de wereld, is het werk van Majoie Hajary met name onder Surinamers onvoldoende bekend. Helaas ontbreekt het aan de middelen om op afzienbare termijn bijvoorbeeld het oratorium of de opera te laten opvoeren, of een geacheveerde opname van deze stukken te laten maken.(18) EDDY SNIJDERS (1923- 1990) Deze Snijders heette eigenlijk Richenel Edgar Snijders en werd in Paramaribo geboren in een vanouds muzikale familie. Hij was dan ook buitengewoon actief in het muziekleven in Paramaribo, bespeelde diverse instrumenten, waaronder de dwarsfluit, was dirigent van de politiekapel, van de militaire kapel en het jeugdorkest, componeerde op amusementsmuziek lijkende klassieke werkjes, waaronder de ‘Eerste Surinaamse Rhapsodie’ (voor het Surinaams Filharmonisch Orkest) en ‘Puru Vutu’ en schreef bovendien balletmuziek voor een ballet dat Anansi-tori heet en bestaat uit 23 dansen. Snijders mengde niet alleen serieuze muziek met volksliedjes, maar ook Europese klassieke klanken met Surinaamse, Caribische en Latijns-Amerikaanse ritme’s en motieven. Om de nagedachtenis van Eddy Snijders te eren, heeft het Surinaams Muziek-Collectief in februari 1999 een balletmiddag georganiseerd, waarbij acht dansen uit het ballet Anansi-tori werden uitgevoerd door kinderen van een Nederlandse balletschool en door een Surinaamse dansgroep werd gedanst op vier van Snijders’ stukken voor militaire kapel. EDDY VERVUURT (1928- 1988) Edward James Vervuurt studeerde aan het Amsterdams Conservatorium piano, directie en compositie. In Suriname trad hij veel op met zijn muziek-ensemble Rhytmico. Later werd hij dirigent van het Surinaams Filharmonisch Orkest en was ook de directeur van het radiostation Apinti. (Zoals bekend werd het S.F.O. in 1971, naar wordt beweerd door de brain-drain naar Nederland, opgeheven.) In opdracht van de balletlerares Maria Huisman (20) componeerde hij het ballet Sranan Prinki-Buku (1956) en in 1958, naar een kort verhaal van Coen Ooft, het ballet De Rode Palulu. Beide balletten zijn met succes in Suriname opgevoerd. TOT SLOT Aan deze opsomming van klassieke componisten uit Suriname, ontbreken natuurlijk nog enkele namen. René Samson, tijdgenoot, schreef totnogtoe voornamelijk kamermuziek en liederen. In 1998 kwam een CD uit met werk van zijn hand. De vooral als dichter bekende Rudy Bedacht (geb. 1932) , die in Zweden musicus en muziekleraar geweest is, in Panama hoogleraar en op Bonaire muziekleraar, heeft ook klassieke stukjes gecomponeerd en een boek uitgegeven over zijn gitaar-methode (Guitarra Querida – Geliefde Gitaar, 1998), waarin ook enkele composities staan. Verder zou nog minstens één lid van de familie Snijders moeten worden genoemd te weten Herman, die in Suriname woont en ook ernstige muziek schrijft. Het moge duidelijk zijn, dat in de kennis over de Surinaamse componisten grote hiaten bestaan en dat er veel manuscripten en zelfs uitgaven verloren zijn gegaan of zijn zoekgeraakt. Ik doe tot slot dan ook een beroep op allen, om hen bekende aanwijzingen die onze kennis over het leven en werk van onze componisten zouden kunnen vergroten, bekend te willen maken. JOHN LEEFMANS Dit artikel werd eerder gepubliceerd in OSO, nummer 1, Mei 2000, jaargang 19: Themanummer Surinaamse Noten. OSO is een halfjaarlijkse uitgave van de Stichting ter bevordering van de Surinamistiek): NOTEN 1. Terzake ben ik veel dank verschuldigd aan: John Helstone, Margo Alvares en Fine de Beun-Kenswil. 2. Van Hinte-Rustwijk en Van Steenderen-Rustwijk schetsten in hun artikelen in Oso15 (2) van oktober 1996 en in Oso16 (1) van april 1997 een tijdsbeeld geschetst in en om Thalia aan het begin van de eeuw. Hun grootvader, George G.T.Rustwijk (1862-1914), was de costuum- en decorontwerper voor Helstone’s Pand der Goden. 3. Deze gegevens zijn grotendeels ontleend aan de AVROS-radio-toespraak van 11 januari 1944 van W.A. Leeuwin. 4. Naar het schijnt heeft hij enige spot moeten incasseren van de kant van de culturele kringen waarin hij zich bewoog, dat hij zich in deze weinig verheffende materie had gestort. Men mag aannemen dat hij zich daar niets van aangetrokken heeft. 5. Nakomelingen zijn niet bekend, maar in 1994 hebben wij het genoegen gehad om nakomelingen van zijn broer die in Duitsland wonen, voorafgaand aan her concert waarvoor zij speciaal overgekomen waren, te mogen verwelkomen. Bij die gelegenheid vernamen wij, dat men in Duitsland een boek voorbereidde over het leven van die broer, maar sedertdien is daar verder niets over vernomen. Ik neem aan dat in Paramaribo nog steeds het Neumann-pad staat en de naam niet veranderd is om een andere verdienstelijk tijdgenoot te eren. 6. Enige jaren geleden is iets van zijn uitgegeven werken ontdekt in een Duitse bibliotheek door onze tijdgenoot John Helstone. 7. Ontleend aan ‘Kathedraal-koor; een geschiedenis van 120 jaar’ in het tijdschrift Omhoog van 6 april 1986. 8. Het allereerste comité dat zich in Suriname inzette voor een monument voor Helstone (1932) wenste eigenlijk een gedenkteken voor Helstone en voor Cor Anijs. In september 1948 heeft W.A. Leeuwin ervoor gezorgd dat op het graf van Helstone op het kerkhof van de Evangelische Lutherse Gemeente een witte grafsteen kwam, waarop onder andere stond: ‘Van de bevolking van Suriname’. Tezelfdertijd kwam, eveneens door toedoen van Leeuwin op het graf van Cor Anijs op Lina’s Rust een gelijksoortige steen, die vermeldde: ‘Musicus Cor Anijs – 4.8.91- 26.7.26’. 9. Pro Ecclesiae et Pontifice. 1954, ter gelegenheid van zijn 25-jarig jubileum als organist van de St. Rosa en Officier Oranje Nassau, 1991, ter gelegenheid van zijn 90e verjaardag en 75-jarig jubileum als organist. 10. Zelf had ik het voorrecht, indertijd onbegrepen, niet alleen tot zijn leerlingen te behoren, maar ook onder zijn leiding te mogen repeteren, een onverdienstelijk derde violist, toen hij omstreeks 1946 poogde een schoolorkest op te richten. 11. Naar men begrijpt speelde ook hij in Amicitia en wel klarinet of dwarsfluit. In die tijd speelden in dat orkest verder: zijn broer Frans Lichtveld (eerste viool), Herman Leefmans (2e viool), Chris Alvares (cello) en Jan Amo (bas). 12. In het in 1998 verschenen boek over Helman, Kijk vreesloos in de spiegel. (In de Knipscheer. NUGI 320) vraagt de auteur, Michiel van Kempen, zich af of er niet eens een onderzoek moet komen naar de invloed van de muziek in het werk van Helman, omdat die sterk moet zijn geweest. 13. In hetzelfde programma bracht de pianiste Marjès Benoist muziek van A. Kenswil, E. Vervuurt en M. Hajary. 14. Achter de deze artisten-naam verschool zich de legendarische jazz-saxofonist L.R.A. Parisius over wie Hans Dulfer nog op 15 november 1999 in NRC-Handelsblad een fraaie column schreef. In 1995 verscheen bij Uitg. Jan Mets, Amsterdam, het boek Kid Dynamite – De legende leeft (NUGI 924) van Herman Openneer, conservator van het Nederlands Jazz Archief. 15. Bij een anno 1999 herhaaldelijk door het kanaal TNT (nu TCM) uitgezonden, nogal onbekend gebleven zwart-wit film uit de jaren 60, spelend aan mediterraanse kusten, werd in de aftiteling vermeld dat de muziek van Eddy Renada was. 16. Op initiatief van enkele Surinaamse dames wordt het graf op Rustoord in Nijmegen geregeld bezocht. 17. Zowel Hajary als Lichtveld ontvingen van de SMC een Award als teken van hulde en grani. 18. Een hindostaans muziekensemble uit Den Haag overweegt het Requiem voor Ghandi uit te voeren. 19. Eddy Snijders is de vader van de thans in Nederland zeer bekende fluitist/componist Ronald Snijders, die in 1998 een boek over zijn vader heeft geproduceerd onder de titel: De man met de piccolo (Uitg. Conserve). 20. Echtgenote van de chirurg en bekende jazz-pianist John Hewitt. |
Buku - Bibliotheca Surinamica 