Geschiedenis van Suriname. Wolbers (1861)

Tags

katholieken, plantages, Slavery

Geschiedenis van Suriname. J. Wolbers. Amsterdam: De Hoogh, 1861.

Julien Wolbers (1819-1889) was een Nederlands letterkundige die onder invloed raakte van Nicolaas Beets, de predikant/schrijver die pleitte voor de afschaffing van de slavernij in de Nederlandse koloniën. Wolbers nam samen met zijn broer het schildersbedrijf over van zijn vader. Op 37 jarige leeftijd stapte hij uit bedrijf en ging hij zich als rentenier toeleggen op de bestudering van de geschiedenis van Suriname. In 1861 verscheen zijn publicatie Geschiedenis van Suriname.

Julien Wolbers (1819-1889)

Wolbers is kritisch over het Nederlandse bestuur in Suriname en hij hekelt de wreedheid van planters en hun onzedelijk gedrag. De dagelijkse werkelijkheid van het harde en bijzonder wrede klimaat waarin slaven moesten werken was volgens Wolbers erger dan een romanschrijver zou kunnen verzinnen. Zo vertelt Wolbers over de ‘neger’ Darius die bij de fiskaal zijn beklag kwam doen over de wrede straffen op de plantage Sinabo. De directeur van deze plantage, Jan Jakob Bongaard, had een slaaf die verdacht werd van gifmengen laten afranselen en had hem de Spaanse bok laten geven. Vervolgens werd hij in de timmerloods opgesloten en verbood hij de slaaf te laten verplegen of  hem water dan wel voedsel te geven. Toen de man stierf werd hij in opdracht van de directeur in het struikgewas geworpen waar hij onbegraven bleef liggen.

directeurswoning plantage Slootwijk (collectie Tropenmuseum)

De zeden in Suriname stonden volgens Wolbers op een zeer laag peil. Er was weliswaar officieel een verbod voor witte Europeanen om geslachtsverkeer te hebben met slavinnen. Maar, zo schrijft Wolbers, dit was niet meer dan een dode wet want zelfs de bestuurders van de kolonie, die op naleving van de wet moesten toezien, maakten zich er zelf schuldig aan. Een sterk groeiende groep kleurlingen was het gevolg hier van. De lichtgekleurde kinderen die bij een slavin verwekt werden waren automatisch ook slaven.

Slavinnen (Voyage a Surinam; Benoit, 1839)

Hoe verdorven de koloniale samenleving was maakt Wolbers duidelijk door te beweren dat de echtgenotes van de overspel plegende manen vaak hun slavinnen aan vrienden en bekenden aanboden voor een bepaalde prijs in de week. Dit ontleende hij aan het boek van Stedman. Wolbers had niet alleen archieven in Nederland en Engeland uitvoerig doorgespit, hij had ook alle literatuur die voorhanden was goed bestudeerd. Hij was bijzonder goed geïnformeerd maar was zelf nooit in Suriname geweest. Hij kan in vele opzichten de Hartsinck van de 19^e eeuw genoemd worden. Zijn meer dan 850 pagina’s tellende boek is nog steeds de meest omvangrijke  historische studie over Suriname. Het geldt nog steeds als één van de belangrijkste 19^e eeuwse werken over Suriname.

Carl Haarnack

Rug van 1e druk Geschiedens van Suriname. Wolbers, 1861

Wolbers, titelblad 1e druk

Die Negerin in Guayana (1841)

Tags

Duits, German, Indianen, katholieken, kinderboek, plantages, Slavery

Die Negerin  in Guayana. Eine Geschichte aus dem nördlichen Südamerica. Der gesammten edleren Lesewelt, besonderes aber der reiferen Jugend. Erzählt  von dem Verfasser der Beatushöhle. Mit einem Stahlstiche. Regensburg, 1841. Verlag von G. Joseph Manz.

In de historische werken uit de Surinaamse bibliotheek kunnen we een onderscheid maken tussen de boeken van schrijvers die Suriname bezocht hebben en zij die hun fantasie hebben uitgeleefd. Die Negerin in Guayana hoort in die laatste categorie thuis. Wilhelm Bauberger (1809– 1883) was behalve arts ook een beroemd schrijver. Op zijn negentiende debuteerde hij met Die Beatushöhle. Daarmee oogstte hij zoveel roem dat bij zijn al latere werken de auteursnaam werd weggelaten en volstaan werd met ‘maker van Die Beatushöhle.’

Frontispiece Die Negerin in Guayana (1841)

Die Negerin in Guayana gaat over Blanca, een slavin op de plantage in Suriname. Het opperhoofd van de indianenstam, de Guaraunos, heeft gezworen wraak te nemen op Blanca. Deze Huaracriou, bijgenaamd De Gele Slang, had geprobeerd Blanca over te halen te vluchten van de plantage. Het lot van de vluchteling is, zo stelt hij, draaglijker dan dat van de gevangene. Hij beloofde haar te beschermen tegen de blanke vijanden die haar uit Afrika hadden geroofd. Maar Blanca antwoordt dat ze liever de ketenen van de slavernij draagt en vertrouwt op God. De god die Huaracriou niet wil kennen. Ze stelt dat haar meester een milde planter is die goed is voor zijn slaven. Huaracriou zweert de smaad die hem is aangedaan te wreken. Hij zal als Blanca ooit een zoon zal baren en wanneer deze zonder de zorg van zijn moeder kan, haar door een giftige pijl doden.

Guaraunos indianen (Venezuela)

Blanca krijgt een zoon met een Albino en als deze zelfstandig wordt komt Huaracriou inderdaad om haar te doden. Maar de aanslag mislukt. In een vergadering met stamoudsten wordt besloten tot een list. Als er op de plantage waar Blanca slavin is een feest wordt gehouden steelt Huaracriou een kostbare ketting en een ebbenhouten kistje van de vrouw van de plantage eigenaar. Dat verbergen ze vervolgens onder de hangmat van Blanca en bedekken het met bladeren. Huaracriou gaat vervolgens bij de gouverneur in Paramaribo langs en vertelt dat hij gezien heeft dat een slavin het kistje heeft gestolen op de plantage. Gerechtsdienaren van de gouverneur doorzoeken slavenhutten. Ze vinden natuurlijk het kistje bij Blanca. Die wordt met de handen op de rug gebonden en naar Paramaribo afgevoerd.

Op diefstal staat de doodstraf. Dan volgt een interessant anti-koloniaal verweer als Blanca zegt: “Waarom bestraffen jullie jezelf niet met de dood? Wij slaven zijn gestolen waar. Men heeft ons geroofd in ons vaderland (“Ihr aber habt uns gekauft, und verdienet darum den Tod nach euren eigenen Gesetzen).”

Die zal worden voltrokken door een beet van de gele slang. De gouverneur stuurt zijn manschappen naar Huaracriou’s stam met het verzoek met een gele slang naar de stad te komen. Blanca’s zoon weet inmiddels dat de bladeren en bast van een bepaalde struik (Bauberger noemt deze struik Quaco!) goed werken tegen de beet van de gele slang. Hij laat haar hier van eten. Als Huaracriou de gele slang op Blanca’s borst plaatst gutst het bloed al snel uit haar. Maar tien minuten later staat ze springlevend weer op. De bevolking is door het dolle heen. Huaracriou knielt voor Blanca neer en zegt: “Nu weet ik dat de God tot wie Blanca bidt de enige is en de ware die bescherming biedt”. Hij bekent de diefstal en biedt Blanca zijn tomahawk aan om hem te doden. Maar geheel in de 19^e eeuwse christelijke traditie zegt Blanca: “Der gütige heiland hat gelehrt: Richtet nicht, damit auch ihr nicht gerichtet werdet!”

Blanca krijgt de vrijheid van haar meester die haar een stuk grond geeft met een huis. Daar leeft zij met Huaracriou die een vader wordt voor haar zoon. Zij zorgt als een moeder voor zijn zonen.

Die Negerin in Guayana is een interessant 19^e eeuwse roman waarin de christelijke boodschap verbonden wordt met het goede meesterschap. De slaven krijgen christelijk onderricht en belonen de plantage-eigenaar met loyaliteit. Blanca is liever slavin dan vrij onder de heidense indianen. Het staat bol met vooroordelen over de wilde onbeschaafde indianen die wraakzuchtig en trots zijn. Bauberger heeft zijn beeld van de indianen gebaseerd op de literatuur die hem ter beschikking stond. Gezien zijn grote populariteit zal hij op zijn beurt wellicht voor vele generaties het beeld van ‘de indiaan’ en de slavernij in Suriname mede bepaald hebben.

Carl Haarnack

Titelblad Die Negerin in Guayana

Huis van Wilhelm Bauberger in Thannhausen (Duitsland)

Katholieke missie in Suriname

Tags

katholieken, religie

Een halve eeuw eeuw in Suriname, 1866-1916. Ter dankbare herinnering aan het het gouden jubilé van de aankomst der eerste redemptoristen redemptoristen in de missie van Suriname door eenige missionarissen derzelfde missie. Hertogenbosch: 1916. 96 pp.

Van de personen met een nummer zijn de namen vermeld. De drie jongens op de voorgrond dragen geen nummer en hun namen blijven helaas onvermeld

Dit boek geeft een prachtig inzicht in de geschiedenis van de eerste redemptoristen in Suriname. Het bevat een aantal mooie foto’s van katholieke kerken en schoolkinderen. Een groot portret van Petrus Donders ontbreekt uiteraard niet (zie onder). Dat er bij de makers nog weinig bekendheid was met Suriname mag blijken uit het onderschrift bij een foto van een groepje indianen: ”Een Boschnegerkamp.”

________________________________

Beknopte geschiedenis der katholieke missie in Suriname. Door een Pater Redemptorist. [Adrianus Bossers]. Gulpen: Alberts, 1884. 364 pp.

Adrianus Bossers (Raamsdonk 1825- Paramaribo 1898) arriveerde in mei 1867 in Suriname om het katholieke zendingswerk te helpen opbouwen. Het boek van Bossers geldt nog steeds als een standaardwerk over de katholieke missie in Suriname. Het tragische is dat dit slechts een gedeelte is van zijn omvangrijke werk over Suriname, dat vanwege geldgebrek nooit is uitgegeven.

Wat dit boek direct interessant en lezenswaardig maakt is dat Bossers gebruik maakt van interessant archiefmateriaal zoals brieven van missionarissen. Vele kleine geschiedenissen die in de ‘grote geschiedschrijving’ over Suriname geen plek kregen heeft hij aan de vergetelheid ontrukt. Zo citeert hij uit een brief van Pater Wennekers van 5 maart 1821: “Ik heb gisteren den Directeur der plantage Toledo, waar ik die kinderen en de Creolen-mama gedoopt heb, gesproken. Toen ik hem naar Hanna, de Creolen-mama, vroeg, weidde hij sterk uit in den lof dier oude negerin, en zeide, dat hij zich niet genoeg over haar kon verwonderen ….. Tevoren moest zij schier elke week  om leugentaal, dieverij, luiheid enz. geslagen worden. Eertijds ten uiterste onwillig en onbuigzaam, doet zij nu alles gedwee. Dit laatste had ik reeds van de eigenaar zelven en van diens deugdzame dochter gehoord.” Plantage Toledo was eigendom van een rooms-katholieke Ier, Richard O’Ferrall.

Peerke Donders (uit: Een halve eeuw in Suriname 1866-1916)

Maar Bossers is zelf ook ooggetuige is van een belangrijk deel van de geschiedenis die hij beschrijft. Zo is hij een tijdgenoot van Petrus Donders. Over Donders schrijft hij o.a. : “In het bovengenoemd jaar 1868 begon de E.P. Donders het bekeeringswerk der Caraïben, een veel woester en wantrouwender volk, en meer aan den drank verslaafd dan de Arrowakken. De volwassenen zijn, om hunne onverschilligheid en bedorven zeden, minder voor den godsdienst toegankelijk”. Donders reist per tentboot door de Coppename, Wayombo en Nickerie. Een dergelijke reis duurde zeven of acht dagen. De bekeerpogingen van Donders vragen vele offers en inspanningen en zijn niet altijd vruchtbaar. Volgens Bossers hebben deze Indianen wel godsdienstige gevoelens maar ‘hunnen oude liefde voor een zwervend bestaan vernietigt al het goede’. De net door Donders bekeerde ‘indianen’ zijn naar de Corantijn vertrokken, op plek waar zij voor de missie onbereikbaar zijn.’

_______________________________

Leven van den eerbiedwaardigen Petrus Donders C.ss.R : apostel der Indianen en melaatsen in Suriname. N. Govers. Heerlen: Roosenboom, 1946. 350 pp. (45 jaren onder de Tropenzon).

In 1915 verscheen voor het eerst Leven van den eerbiedwaardigen dienaar Gods Petrus Donders, geschreven door N. Govers . In 1933 werd een herduk uitgeven waarbij als ondertitel werd toegevoegd: apostel der melaatschen in Suriname. Dertien jaar later verscheen bovengenoemde uitgave waarbij aan in de ondertitel nu ook ‘indianen’ werden meegenomen. Het boek kreeg ook een aparte omslagtitel mee: ‘45 jaren onder de Tropenzon’.

Carl Haarnack