Herrn Johann Friedrich Ludwigs Neueste Nachrichten von Surinam. Als Handbuch für Reisende und Beytrag zur Länderkunde, herausgegeben und mit Anmerkungen erläutert von M. Philipp Friedrich Binder, Pfarrer in Haberschlacht. In der academischen Buchhandlung, Jena, 1789.
In 1789 verschijnt er in Jena (Duitsland) een boek dat is uitgegeven en van commentaar voorzien door dominee Binder. Hierin geeft hij een beschrijving van Suriname ‘die mij door een man ter hand is gesteld, die vele jaren daar heeft doorgebracht en alles werkelijk heeft gezien en meegemaakt’. Al in het voorwoord van dit boek wordt de transatlantische slavernij gebagetalisseerd : « De arbeid voor de slaven in Suriname is veel lichter en het eten beter en de behandeling menselijker, dan toen zij nog in Afrika waren », zo schrijft Ludwig.
Boerenverstand, kunnen schrijven en rekenen en de wil iets te leren is al genoeg om ‘schrijver’ of blank-officieer op een plantage te worden. Onderdak, goed eten en drinken worden betaald en men verdient er fl.200,– mee. Binnen 2 a 3 jaren kan hij er zelfs directeur van een plantage worden en verdient dan fl. 600- 800 of fl.1000,- en uiteindelijk fl 1200,–. Ludwig is zelf arts. Uit onderzoek weten we dat hij in 1800 in Ludwigsburg (Duitsland) is overleden. Hij heeft zo’n vijftien jaar in Suriname doorgebracht.
Akte van overlijden van J.F. Ludwig, 1800
Over de omgang met slavinnen is Ludwig zeer direct. Zo zijn volgens hem zeer mooie en welgevormde slavinnen die niet zelden in de smaak vallen bij de blanken. Het is gevaarlijk om aan deze gevoelens toe te geven, stelt Ludwig. Behalve dat er een geldstraf staat op het verwekken van kinderen bij slavinnen, lijkt er voor de de auteur een belangrijker bezwaar. Men weet namelijk nooit of men ‘seine Negerin’ alleen heeft omdat zij voldoende kans heeft zich ook aan minnaars van haar eigen volk over te geven. Het gebeurt niet zelden, zo stelt hij verder, dat de wanneer de blanke van zijn geliefde, een slavin, een mulattenkind verwacht, er een zwart kind geboren wordt. En dat zo blijkt dat ‘de blanke de gunsten van zijn geliefde met een slaaf delen moet’.
Slavinnen in Suriname ( Benoit, 1830)
Ludwig is een belangrijke ooggetuige die ons een beeld schetst van het leven in de tweede helft van de 18e eeuw. Zo verhaalt onze Ludwig over de visserij in Suriname. Het zijn de ‘vrije negers’ die meestal actief zijn in de vishandel. Hij verteld over een zwarte man die « Kauffmann » heet. Deze Kauffman heeft van zijn meester de vrijheid gekregen en houdt zich bezig met de visserij. Hij is er schatrijk van geworden en bezit minstens fl 50.000,–. En wat doet deze Kauffmann met zijn geld? Helpt hij de hongerende zwarte bevolking van Paramaribo ? Nee, hij doet wel veel aan liefdadigheid maar dan onder de arme blanken in de stad.
Dit is een uitermate zeldzaam (non-fictie) boek over het 18e eeuwse Suriname. Behalve het exemplaar in de Buku-collectie is er mij slechts een ander exemplaar bekend dat zich in een andere particuliere verzameling bevindt. De eerste keer dat ik dit boek onder ogen kreeg was in 2002 in Brackenheim (Baden-Wuerttemberg, Duitsland). Ik was op uitnodiging van dr. Monika Firla en haar echtgenoot dr. Hermann Forkl naar Brackenheim gekomen om daar een tentoonstelling bij te wonen van oude en zeldzame boeken die geschreven waren door auteurs uit Brackenheim en omgeving: “Autoren der Gesamtstadt Brackenheim aus 5 Jahrhunderten”.
Deze tentoonstelling vond plaats in de Volksbank Brackenheim-Gueglingen. Dit boek lag veilig opgeborgen in een glazen vitrine, achter slot en grendel. Gelukkig kon ik een aantal jaren later een exemplaar toevoegen aan de collectie.
Carl Haarnack
Buku - Bibliotheca Surinamica 